Triều cường là hiện tượng tự nhiên quen thuộc nhưng thường gây nhiều nhầm lẫn với thủy triều. Vậy triều cường là gì? Nguyên nhân nào khiến mực nước dâng cao bất thường, và tác động của nó đến đời sống con người ra sao? Bài viết này sẽ giải thích chi tiết về triều cường, phân biệt với thủy triều, đồng thời phân tích các yếu tố liên quan để bạn hiểu rõ hơn về hiện tượng quan trọng này.

1. Triều cường là gì?

Triều cường là một hiện tượng tự nhiên xảy ra khi mực nước biển, nước sông dâng cao bất thường trong một khoảng thời gian nhất định, gây ra ngập lụt tại các khu vực ven biển hoặc cửa sông. Sự dâng cao của nước thường liên quan mật thiết đến chu kỳ thủy triều - hiện tượng mực nước biển thay đổi theo sự chuyển động của mặt trăng và mặt trời.

Triều cường thường xuất hiện rõ rệt hơn vào những thời điểm "trăng non" hoặc "trăng tròn", khi lực hấp dẫn của mặt trăng và mặt trời kết hợp tác động mạnh mẽ nhất lên Trái đất. Tuy nhiên, triều cường ngày nay còn bị tác động bởi các yếu tố khác như biến đổi khí hậu, hoạt động xây dựng của con người và các điều kiện khí tượng bất thường.

Triều cường dâng cao tại thành phố Hồ Chí Minh

2. Nguyên nhân gây ra triều cường

Sức hút của mặt trăng và mặt trời
Lực hấp dẫn của mặt trăng là yếu tố chủ đạo gây ra thủy triều, và khi mặt trời cùng hỗ trợ (khi các thiên thể này thẳng hàng), thủy triều đạt mức cao nhất, tạo ra triều cường. Ngược lại, khi mặt trời và mặt trăng tạo thành góc vuông với Trái đất, hiện tượng triều thấp diễn ra.

Gió mùa và áp suất thấp
Trong những cơn bão nhiệt đới hoặc thời kỳ gió mùa, gió mạnh từ biển thổi vào đất liền đẩy khối lượng nước lớn về phía bờ. Kết hợp với áp suất thấp, nước bị nén và dâng lên cao hơn bình thường. Điều này thường thấy trong các trận bão lớn ở vùng đồng bằng sông Cửu Long hoặc ven biển miền Trung Việt Nam.

Các đai khí áp và gió trên Trái Đất

Biến đổi khí hậu và nước biển dâng
Biến đổi khí hậu toàn cầu gây ra sự nóng lên của Trái đất, làm tan băng ở hai cực và mở rộng thể tích nước biển. Trong 100 năm qua, mực nước biển đã tăng trung bình 10–20 cm, và theo dự báo, con số này có thể lên đến 1m trong thế kỷ tới. Điều này khiến triều cường trở thành một mối đe dọa thường trực tại các khu vực thấp.

Hoạt động con người
Sự can thiệp của con người vào môi trường như lấn biển, khai thác cát và xây dựng bừa bãi làm mất đi các vùng đệm tự nhiên như rừng ngập mặn và đồng lầy ven biển. Những hệ sinh thái này vốn đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ và điều hòa mực nước.

3. Tác động của triều cường

Đối với đời sống và kinh tế
Triều cường làm ngập úng nhà cửa, đường phố và cơ sở hạ tầng công cộng, gây khó khăn trong đi lại, sinh hoạt và sản xuất. Tại đồng bằng sông Cửu Long - "vựa lúa" của Việt Nam, ngập lụt thường xuyên làm giảm năng suất nông nghiệp, gây thiệt hại nặng nề cho nền kinh tế quốc gia.

Đối với môi trường
Hệ sinh thái ven biển và rừng ngập mặn bị phá hủy dưới tác động của nước biển dâng cao, làm giảm khả năng bảo vệ bờ biển trước sóng và bão. Nước ngọt từ sông ngòi bị nhiễm mặn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước tưới tiêu và sinh hoạt.

Vấn đề sức khỏe
Triều cường không chỉ gây khó khăn về mặt vật chất mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Ngập úng kéo dài tạo môi trường thuận lợi cho muỗi sinh sôi, dẫn đến nguy cơ bùng phát các bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết, sốt rét và các bệnh ngoài da.

4. Triều cường có phải thủy triều không?

Thủy triều là hiện tượng thay đổi mực nước biển theo chu kỳ hàng ngày do tác động của lực hấp dẫn từ mặt trăng và mặt trời, cùng với lực ly tâm của Trái đất. Hiện tượng này diễn ra đều đặn hai lần mỗi ngày, với một chu kỳ bao gồm thủy triều lên (nước dâng) và thủy triều xuống (nước rút).

Thủy triều là hiện tượng tự nhiên có tính ổn định, có thể dự đoán được thông qua lịch thiên văn. Đây là yếu tố chính gây ra sự thay đổi mực nước ở các khu vực ven biển và cửa sông.

Triều cường có thể coi là một dạng thủy triều đặc biệt, khi thủy triều đạt đỉnh nhưng bị khuếch đại bởi các yếu tố như:

• Gió mạnh từ biển thổi vào đất liền: Gió đẩy khối nước lớn về phía bờ biển, khiến mực nước dâng cao.
• Áp suất thấp: Áp suất thấp trong các cơn bão làm giảm lực ép lên bề mặt nước, khiến nước biển dâng cao hơn.
• Nước lũ từ thượng nguồn: Ở các khu vực như đồng bằng sông Cửu Long, triều cường thường đi kèm với lũ lụt từ sông ngòi.

5. Triều cường rơi vào ngày nào?

Triều cường thường xảy ra vào các ngày trăng non và trăng tròn, tức là khoảng ngày mùng 1, 2 hoặc ngày 14, 15 âm lịch hàng tháng. Đây là thời điểm mặt trăng, mặt trời và Trái đất nằm thẳng hàng, khiến lực hấp dẫn từ mặt trăng và mặt trời cộng hưởng, tạo ra thủy triều cao nhất.

Triều cường không chỉ là một hiện tượng tự nhiên mà còn là lời cảnh báo nghiêm trọng về tác động của biến đổi khí hậu. Việc chủ động phòng tránh và ứng phó không chỉ bảo vệ tài nguyên mà còn đảm bảo an toàn và chất lượng cuộc sống cho cộng đồng.